Horta: Trabalhador Hamutuk Dezenvolve Rai Nee Ba Oin

DILI, STLNEWS.co – Prezidente Republika Jose Ramos Horta hatete, trabalhador hotu hamutuk dezenvolve rai nee lao ba oin.

Prezidente Republika Jose Ramos Horta hatoo kestaun nee liu husi nia diskursu, bainhira partisipa serimonia loron mundial trabalhador iha Largo Lesidere, Segunda nee (01/05/2023).

Nia hatete, senti haksolok no komprimentu ba trabalhador sira hotu-hotu, trabalhador privadu no trabalhador estadu, nomos ba emprezariu sira hotu-hotu neebe fo servisu ba trabalhador sira.

Prezidente dehan, klaru bele iha trabalhador laiha emprezariu, tanba hanesan trabalhador independente, nia halo atividade mesak, maibe laiha rai ida neebe PR konhese iha mundu rai nee bele ba oin, se la iha emprezariu neebe livre, se laos kontroladu husi estadu. No emprezariu neebe ho nia kreatividade, nia matenek, nia osan, nia investimentu, loke fabrika, hotel, balun halo konstrusaun, tanba estadu direitamente labele kria fali, hanoin edifísiu ruma tenki bolu emprezariu.

PR hatutan, parseiru ba trabalhador sira, parseiru estadu mak emprezariu privadu, iha rai balun neebe estadu kontrola ekonomia estadu, ekonomia la lao ba oin.

“Ita haree esperensia iha mundu ho empreza livre entre ema trabalhador oin-oin laos deit traballador foti fatuk, nahe sementi, trabalhador kategoria hotu-hotu mak bele hamutuk dezenvolve rai ida. Durante ita nia luta, hau ba rai barak iha mundu nee primeiru Australia, sindakalista balun apoia ita liu-liu sindikalista trade union maritima setor mak ita apoiu makaas. Iha Portugal sindikalista bloku rua ida ligadu sindikalista, ida ligadu ho partidu sosial demokrata, iha Franca, Italia, Amerika Sindikatu boot tebe-tebes,” dehan PR.

Xefe Estadu hatete, tinan 30 mai Sindikatu lubuk ida mate, Inglatera besik mate hotu, Australia lakon forsa, Franca, Italia nunka rona Sindikatu sira nee, tanba bainhira Sindikatu monu tentasaun, politizasaun, partidarizasaun, ema rasik neebe iha servisu sira komesa la fiar Sindikatu rasik.Maibe bainhira ekonomia lao diak Sindikatu sira lakon forsa, bainhira Sindikatu envez buka sai hanesan parseiru estadu nian, parseiru setor privadu nian.

Prezidente mos haree iha rai bara-barak, iha Europa tomak tinan 40 liu ba sira forsa makaas, ohin ema laliga Amerika entaun Sindikatu laiha liu forsa, Australia mos hanesan. Uluk nia mos kontaktu Sindikatu husi Japaun, Sindikatu Indonezia PR konhese Sindikatu sira diak.

Nunee mak kuidadu ho ambisaun, la sukat buat didiak, envez servisu didiak atu proteze duni sai hanesan advogadu traballador sira nian, maibe sai mediador bainhira iha problema ruma. Timor sei fraku tebe-tebes iha ekonomia, investedor estranjeiru seidauk barak, uitoan liu mak mai, produtividade hanoin pior liu iha Ázia nee Timor mak protividade liu feriadu barak tebe-tebes, governu deklara feriadu tun sae.

Horta haktuir tan, tanba produtividade trabalhador nian liu liu, kompara ho traballador sira iha Surabaya ka Thailandia, Xina, Timor nian araska liu, bainhira ba Australia, Korea du Súl tuir sira nia regra nee komesa servisu badinas, disiplina. Needuni, lei ka saida-saida governu halo kona-ba traballador nia sei estuda didiak, se lei nee justu duni, diak duni atu ajuda rai nee ka tanba polítika manan votus halo lei.

“Hau la temi governu ida nee, rai barak-barak nunee se ita respeita trabalhador sira, respeita duni labele halo fali manipulasaun polítika trabalhador sira. Hau nia mensajen ba trabalhador sira, hau mos uluk trabalhador iha tempu Govenu tanba hau manan osan fulan-fulan no hau la tama arbiru halo konkursu,” hatete nia.

Nia haktuir, direitu ejize responsablidade, disiplina se lae ekoomia mate, iha Timor mak falta edukasaun seidauk diak. Tinan ida nee ka tinan foun mai rai balun Europa bele simu traballador Timor Leste, Xefe Estadu mak hatete atu simu, bele ka lae konforme governu foun mai halo negosiasaun maibe buat ida ejize língua diploma tekniku profesional neebe standar internasional.

Nununee mos Prezidente Kamara Komérsiu Industria Timor Leste (CCI-TL) George Serrano CCI-TL nia naran presiza lori ambiente foun ida liu-liu kona-ba empregador ho empregadu no sempre konsidera katak parseiru tenke hasai ona liafuan patraun ho funsionariu ida nee tuir loos laiha.

“Ita tenki lori ambiente foun ba kultura ida tratamentu nee hanesan parseirutanba hau hanesan trabalhador empreza hau labele lori buat hotu hau nia liman mak hau presiza atu sai hau nia parseiru ajuda hau servisu hamutuk hanesan empresa,” haktuir nia.

(eme)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

%d bloggers like this: