DILI, STLNEWS.co – Bankada FRETILIN iha uma fukun Parlamentu Nasional (PN) afirma, nasaun Timor Leste hanesan estadu direitu demokratiku, laos Prezidensialisma hodi Prezidente Republika viajen tuir nia hakarak, ba deit sem autorizasaun husi PN.
Visi Bankada FRETILIN, David Dias Mandati hatete, relasiona ho PR husu PN atu halo revizaun ba konstituisaun, razaun orgaun soberanu dahuluk halao viajen tenki husu autorizasaun ba orgaun segundu. Maibe pesoal dehan deit laos husu autorizasaun, konsentimentu autorija nee ida orden, ida seluk servisu hamutuk ka koperativa nee mak dehan interdependensia.
Nia hatete, agora se PR dehan nia ba nee, hakarak ba deit, entaun problema boot, nia ba pasiar deit mos ema ida labele koalia buat ida, PR tenki tama fiskalizador, mezmu PN mos kuandu halo sala tribunal sei mai husu tuir.
“Tanba iha bahasa dehan, namanya aja estadu direitu demokratiku, entaun estadu direitu demokratiku nee laos prezidensialisma semi-prezidensialista. Hau haree sira hakarak muda ida nee, para depois ba fali sistema prezidensial nee labele, ita nia nasaun nee kiik, labele iha fali ditadura,” dehan nia ba Jornalista sira iha PN Kuarta (13/09/2023).
Nia sublina, tanba iha nee ninia tendensia nee iha, tanba nee husu labele konsentu ida nee, entaun laos mai PN deit, mais parte kontrolu sosial mos tenki haree deklarasaun sira nee ninia tendensia saida.
Iha parte seluk, Konstituisionalista Timor Leste, Alexandrino Cortereal katak, nee regras konstituisinais TL estadu direitu demokratiku buat neebe mak tuir konstituisaun halo prosedimentu konstituisionais.
“Agora PR atu desloka PN tenki halo autorizasaun, tanba uma fukun nee reprezentante povu, na verdade hanesan nia fo konhesimentu tanba nia ba estranjeiru lori misaun ida boot enome RDTL, oinsa atu halo komerasaun iha internasinal, ba interese povu TL nian, entaun nia mos senti katak mezmu hau iha estadu RDTL unipesaol,” dehan nia.
Nia afirma, maibe regras hanesan nee tenki halo pedidu ba PN, husi observasaun pesoal haree PN laiha razaun atu impede ka impata deslokasaun Xefi Estadu ba liur, tanba misaun neebe nia lori nee enome povu.
Nia hatuir, a nao ser ba halo tratamentu individual nee diferensia, mais enome do povu nia nudar Xefi estadu, deputadu sira iha PN mos reprezenta povu, entaun natural sira tenki autoriza no fo solusitasaun neebe hatoo PR.
Nia hatete, viajen PR tenki iha autorizasaun husi PN, tanba nee mai husi asembeia konstituiente hatur kedan ona, PR rasik laos nia mak halo Konstituisaun, entaun tenke ba nati tuir saida mak Konstituisaun haktuir.
“Laos hatun prezidente nia dignidade, tanba nee konstituisaun mak hatur ita halo tuir, neebe hau sente katak sei normal hela, se PN la fo autorijasaun ba PR tenke justifika tanba saida, tanba Covid ou tanba situasaun emerjensia nee estadu desitu, PN iha voz para deside la fo autorizasaun,” afirma nia.
Nia tenik, maibe buat hotu lao normal no Xefi Estadu lao interese nasaun nian, kualker momentu nia solusita mai PN mak, Parlamentu tenke fo nee trasmit konstituisionais mak lao hanesan nee duni.
(dom)
