DILI, STLNEWS.co – Numeru HIV-Sida sae makaas iha rai laran, tanba komunidade sira laiha konhesimentu konaba informasaun.
Lia hirak hatoo husi Espesialista Programa Saude Sexual Reprodutiva, Sergio Esperansa ba jornalista sira bainhira remata halo enkontru ho Prezidente Republika Jose Ramos Horta iha Palasiu Prezidente Bairo Pite, Kuarta (26/07/2023).
“Problema HIV-Sida iha TL mak maioria populasaun laiha konhesimentu konaba HIV- Sida neebe los, ema barak mak haree iha Facebook no sosial media, no informasaun iha neeba lalos, entaun papel UNFPA iha TL hamutuk ho Ministeriu Saude atu bele garante katak, ema hotu iha informasaun neebe diak, no los konaba saida mak HIV, oinsa atu prevene atu transmite no halo servisu ho ajensia non governamental iha TL, para hapara ka redus estigma no diskriminasaun ba ema neebe moras ho HIV,” dehan espesialista nee.
Nia hatete, ema neebe moras HIV-Sida nia direitu hanesan ho ema seluk, maibe iha realidade sira iha difikuldade ka bareira atu asesu servisu saude ba eskola no sira mos simu violensia husi sira nia familia, amigu, no diskrimina husi pesoal saude. Entaun UNFPA hamutuk ho Ministeriu Saude nomos organizasaun Naun Governamental seluk iha TL, iha papel halo servisu hamutuk hodi garante katak ema hotu bele hetan informasaun neebe diak, asesu ba teste neebe gratuitu iha TL.
Nia afirma, bainhira teste pozitivu bele ba tratamentu no kontinua moris diak hanesan ema seluk.
Iha fatin hanesan, Reprezenta UNFPA iha Timor Leste, Pressia Arifin C hatete, asuntu seluk neebe lori ba nai Prezidente Republika mak asuntu HIV-Sida, moras neebe transmite husi relasaun seksual no seluk tan.
“Ita hotu hatene dadus hatudu katak, prevelensia HIV-Sida iha inan isin rua sira iha Timor nee sae dala 10, lebih tinggi ba inan isin rua sira, ida nee hatudu HIV iha ona komunidade,” katak nia.
Nia hatutan, UNFPA mos husu apoiu ba prezidente atu bele partilha kondisaun ho situasaun ida nee, politiku ho governu atu bele investe, nunee bele halo esforsu barak mitigasaun, atu redus transmisaun HIV-Sida iha komunidade nia leet.
Prezidente Republika Jose Ramos Horta fo resposta neebe diak tebes no fo suporta tebes ba programa neebe mak UNFPA iha, husu oinsa servisu makaas ho ajensia seluk hodi bele redus moras sira nee iha Timor Leste.
Nunee mos Tuir Prezidente Institutu Nasional kombate HIV Sida I.P, Antanasio de Jesus hatete, dadus moras HIV Sida iha Timor Leste neebe rejistu liu husi Ministeriu Saude nee hamutuk ema 1.582, husi pasiente nee kuaze ema 260 mak mate no ema 800 ba leten sei halo tratamentu no ema 300 ba leten mak lakohi halo tratamentu.
Nia hatutan, iha munisipiu hotu rejistu Kazu HIV-Sida aas mak Dili, Tuir Bobonaro, Covalima, Baucau, inklui RAEOA, husi munisipiu 5 nee kuaze ema 100 ba leten.
(eme)